پنجره سیاست بسوی عدالت
در مسیر حیات تاریخی جوامع بنا بر تاثیر عوامل و متغیر های فراوان اجتماعی, سیاسی و اقتصادی پنجره های فرصتی باز میشوند که در دیسیپلین سیاستگزاری عمومی[1] به پنجره سیاست[2] معروفند. پنجره سیاست پنجره فرصتی است که امکان عملی کردن سیاست را به دولت و جامعه میدهد و البته باز و بسته شدن ان خود تابع قوانین و اصولی است که شناخت ان قدم اول درمسیر درست استفاده از فرصت ها است. جان کینگدان [3] در توضیح این اصول ناکید بر سرعت استفاده از پنجره دارد چرا که در صورت عدم استفاده بسته شدن پنجره سیاست را حتمی میداند[4]. و موکدا بر اینکه هیچ پنجره ای بی دلیل باز نمیشود و نیز باز نمیماند تاکید میکند . بنا بر نظر پیتر جان[5] عواملی که باعث باز شدن پنجره فرصت میشوند گاه قابل پیش بینی نیستند یا امکان پیش بینی انها فراهم نمیشود مانند حوادث طبیعی یا اجتماعی و سیاسی و گاه چون سیر منحنی های سیاست و ترندهای اجتماعی عواملی قابل پیش بینی اند. به هر حال انچه مهم است دانستن این نکته است که در هنگامی که پنجره سیاست باز میشود میبایست سیاست مهندسی شده ای در سوپ سیاست یعنی در مخزن سیاستهای بالقوه حضور داشته و اماده گذار به دستور کار باشد. اگر جز این باشد معمولا یکی ازچند حالت محتمل ذیل میتواند اتفاق بافتد
.
الف) در فقدان سیاست اماده و مناسب پنجره سیاست بسته میشود و فرصت از دست میرود.
ب)در مهلت کوتاهی که پنجره سیاست باز است سیاست دیگری که برای منظور و هدف دیگری در سوپ سیاست قرار گرفته بوده است و برای هدف جاری مناسب نمیباشد وارد دستور کار میشود.
ج) یک سیاست تعجیلی و فی البداهه که اثار و تبعات ان ناشناخته است ساخته شده و به دستور کار وارد میشود.
معمولا ترکیب های مختلف از گزینه های بالا میتواند تابلو انتخابهای سیاستگزاری در ایران معاصر را ترسیم کند. نتیجه حاصل میتواند عدم استفاده یا استفاده غلط یا تعلل در استفاده از پنجره فرصتهایی که گاه تحت تاثیر تقاطع یا تداخل عوامل و متغیر های مختلف بازمی شوندباشد. چه بسیارچنین پنجره فرصت هایی قبل از انکه سیاستمداران توانمندی استفاده از انها را ایجاد کرده باشند یا لمکان استفاده از انها را پیدا نمایند بسته می شوند و شاید دیگر هیچگاه گشوده نگردند.
در سالهای اول انقلاب بنا به دخالت مجموعه ای ازعوامل پیچیده از جمله بهم خوردن سازو کار و هاراکی قبلی قدرت و تعمیق گرایشات ناسیونالیستی- اگالیتاریانیستی در بین نخبگان و گسترش اموزه های قدسی-معنوی- انسانی در حوزه عمومی چنین پنجره های سیاستی یسرعت برای بسیاری از حوزه های توسعه ملی و خصوصا عدالت اجتماعی در ایران گشوده شدند. برای بعضی از حوزه های اجتماعی – تکنیکی که خواسته و نخواسته محل تجمع افراد صاحب صلاحیت و باهوش و علاقمندی شده بود که با درایت توانسته بودند سیاست درستی را فرموله کنند یا حتی سیاست موروثی قابل قبولی– که در نظام سیاسی سابق پنجره فرصت برای ورود پیدا نکرده بوده است- را از سیستم ایمنی انقلاب بگذرانند و در سوپ سیاست قرار دهند این فرصتها کارساز شد.
الف) در فقدان سیاست اماده و مناسب پنجره سیاست بسته میشود و فرصت از دست میرود.
ب)در مهلت کوتاهی که پنجره سیاست باز است سیاست دیگری که برای منظور و هدف دیگری در سوپ سیاست قرار گرفته بوده است و برای هدف جاری مناسب نمیباشد وارد دستور کار میشود.
ج) یک سیاست تعجیلی و فی البداهه که اثار و تبعات ان ناشناخته است ساخته شده و به دستور کار وارد میشود.
معمولا ترکیب های مختلف از گزینه های بالا میتواند تابلو انتخابهای سیاستگزاری در ایران معاصر را ترسیم کند. نتیجه حاصل میتواند عدم استفاده یا استفاده غلط یا تعلل در استفاده از پنجره فرصتهایی که گاه تحت تاثیر تقاطع یا تداخل عوامل و متغیر های مختلف بازمی شوندباشد. چه بسیارچنین پنجره فرصت هایی قبل از انکه سیاستمداران توانمندی استفاده از انها را ایجاد کرده باشند یا لمکان استفاده از انها را پیدا نمایند بسته می شوند و شاید دیگر هیچگاه گشوده نگردند.
در سالهای اول انقلاب بنا به دخالت مجموعه ای ازعوامل پیچیده از جمله بهم خوردن سازو کار و هاراکی قبلی قدرت و تعمیق گرایشات ناسیونالیستی- اگالیتاریانیستی در بین نخبگان و گسترش اموزه های قدسی-معنوی- انسانی در حوزه عمومی چنین پنجره های سیاستی یسرعت برای بسیاری از حوزه های توسعه ملی و خصوصا عدالت اجتماعی در ایران گشوده شدند. برای بعضی از حوزه های اجتماعی – تکنیکی که خواسته و نخواسته محل تجمع افراد صاحب صلاحیت و باهوش و علاقمندی شده بود که با درایت توانسته بودند سیاست درستی را فرموله کنند یا حتی سیاست موروثی قابل قبولی– که در نظام سیاسی سابق پنجره فرصت برای ورود پیدا نکرده بوده است- را از سیستم ایمنی انقلاب بگذرانند و در سوپ سیاست قرار دهند این فرصتها کارساز شد.
طراحی و اجرای نظام بهداشتی درمانی روستایی ایران در چنین فضایی و درزمان دولت میر حسین موسوی که نگاه و گفتمان غالب ان گفتمان اگالیتاریانیستی با هدف بسط عدالت اجتماعی بود امکان پیاده سازی و موفقیت یافت و در نتیجه با توجه به تابلو جمعیتی عصری کشور که دو سوم انرا جمعیت روستایی تشکیل میداد با ارتقای سریع شاخصهای بهداشتی قسمت بزرگی از اهداف اولیه بهداشتی کشور به نتیجه رسید و جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از پیشگامان ارائه خدمات اولیه بهداشتی [6] در جهان مطرح گردید و البته از این گذر مشروعیت کارامدی[7] نظام سیاسی تازه تاسیس اسلامی فزونی یافت. با اتمام زمان دولت موسوی این پنجره فرصت نیز با همان سرعتی که باز شده بود بسته شد و نظام ارائه خدمات اولیه سلامتی نیز در همان حالت کودکی و روستایی خود باقی ماند و تقریبا نه تنها هیچگاه نتوانست بصورت سیستماتیک و برنامه ریزی شده به اهداف مرحله بعدی که گسترش در حوزه های شهری بود نایل شود بلکه امکان سازگاری خود با تغییرات محیط روستا را هم از دست داد. با رسیدن فضای تعدیل اقتصادی پنجره فرصت برای پزشکی بیمارستانی ارتودوکس با رویکرد ایجاد خدمات درمانی پیشرفته[8] باز شد و تمامی توجهات سیاستگزاران به جای بسط عدالت در سلامت به رشد خدمات بیمارستانی وخودمختار کردن بیمارستانها برمبنای ساز و کار بازار و وارد کردن تکنولوزیهای گران قیمت معطوف گردید.این تغییر رویه اگر چه در کوتاه مدت نتایج مفیدی در حوزه درمان داشت لاکن بخاطر دلایل متعددی که- بحث ان موجود لاکن ارائه ان از حوصله این نوشتار بیرون است- در عالم واقع و در بلند مدت نتیجه ای جزخودمختاری و تسلط پزشکان سهام داردر بخش خصوصی بر سیاستگزاری و مدیریت حوزه سلامت نداشت و نتیجه چه خوب و چه بد ان شد که الان هست.
یکی دیگر از مثالهایی که میتواند اهمیت استفاده از پنجره فرصت یا پنجره سیاست را نشان دهد موقعیت ایران در بعد از بازپس گیری خرمشهراز متجاوزین درجنگ ایران و عراق بود. چدا از مباحث ارزشی و کارشناسی پیرامون موضوع تاکید این مثال تنها معطوف به پنجره فرصتی است که بازپس گیری خرمشهر برای نظام سیاسی ایران ایجاد کرد. نحوه مواجهه با این پنچره سیاست / فرصت توسط سیاستمداران و فرماندهان صاحب رای بود که منجر به دست اوردها و پیامدهای بعدی گردید.
پنجره فرصت دیگری که بالقوه میتوانست دست اوردهای زیادی را برای نظام سیاسی ایران در حوزه توسعه ملی وروابط بین الملل ایجاد کند ریاست جمهوری اقای خاتمی بود ولی وقتی این پنجره باز شد اصلاح طلبان که امکان چنین پیروزی را حداقل در چنان مدت کوتاهی متصور نمیدیدند در شوک پیروزی فرو رفته بودند و در عالم تئوری و عمل سیاست های پخته مهندسی شده ای برای عبور از این پنجره سیاست وجود نداشت . انچه در طی ماههای بعد قابلیت ارائه یافت تنها پیش-سیاستهای اولیه اندکی در حوزه روابط بین الملل بود که نه نتیجه کار کارشناسی تیم روابط بین الملل ریئس جمهورمحسوب میگردید و نه نتیجه و حاصل کار کارشناسی حزبی که بصورت پلت فورم اماده شده باشد.[9] بلکه انچه موجود بود در واقع مجموعه ای ازمفاهیم فاخرو ارزشمندی بود که توسط گفتمان شخصی خود اقای خاتمی تحت عنوان گفتگوی تمدنها و حاشیه های پیرامون ان در حال ایجادبود. شاید تنها پیش سیاست هایی که در زمان انتخاب اقای خاتمی در دست زعمای اصلاح طلب موجود بودکه قابلیت ورود به فرایند سیاست گزاری رامیتوانست داشته باشد نتایج حاصل از مطالعات در مرکز مطالعات استراتزیک ریاست جمهوری در دوره اقای هاشمی بود. ولی متاسفانه هر دو دسته از این مفاهیم یا در چرخه انتخاب غیرطبیعی سیاستگزاری رسمی تحت تاثیر متغیر های غیر رسمی از گردونه انتخاب سیاست خارج شدند یا موقعی شکل سیاست بخودگرفتند که از پنجره فرصت خاتمی بدلایل داخل و خارج گفتمانی جز سایه ای کمرنگ چیزی باقی نمانده بود و لذا سیاست هایی هم اگر حاصل امد اکثرا امکان حضور در دستور کارو اجرایی شدن را نیافتند[10].
با این اشاره کوتاه باید نتیچه گرفت که از طرفی سیاستمداران , سیاستگزاران و مدیران ارشد کشور نیازمند شناخت ماهیت و مکانیزم کارپنجره سیاست و متغیرهای موثر در انند .عوامل و متغیر های متعددی که از منشا زمینه ای متفاوت سیاسی, اجتماعی, اقتصادی ,علمی ,فرهنگی , نظامی و بین الملل نشات میگیرند میتوانند در باز شدن و بسته شدن پنجره سیاست نقشی به فراخور بازی کنند. از طرف دیگر کشور نیازمند داشتن احزاب و نهاد های مدنی واقعی با ایدئولوزی های سیاسی شفاف و اعلام شده است تا امکان تعمیق در مفاهیم کشور داری و تجربه عملی سیاست سازی برای مردم و سیاستگزاری برای نخبگان فراهم گردد و مانیفست ها و پلت فور مها و سیاست های قابل فهم با قابلیت عملی شدن و ارزیابی شدن درسوپ سیاست و در برابر رای مردم گذاشته شود تا در صورت پیروزی پیش - سیاست های اماده ای برای ورود به مراحل نهادی فرایند سیاستگزاری و عبور به موقع از پنجره فرصت فراهم گردد.
امدن امروز میرحسین موسوی میتواند پنجره فرصت جدیدی باشد برای عبور سیاستهای مدبرانه ای که ارتقای عدالت و انتظام حقوق شهروندی را توامان با ایجاد بستری از امید و اعتماد ملی هدف گرفته باشد. مانیفست زیست مسلمانی ایشان میتواند سند بالا دست - اگر چه اولیه ای - برای بیدار کردن همت ملی درساختن پلات فورمهای توسعه ای در کشور باشد که اولین اثر ان کاهش ضریب بی ثباتی پنهان در فرایند توسعه کشور است. امدن میرحسین فرصتی است در ایجاد دولتی که اگر چه انتظار میرود همه منابع را در ریشه کنی فقر اقتصادی بسیج کند لاکن امید میرود تا تعریف فقر را تنها در فقر اقتصادی خلاصه نکند بلکه ریشه کنی فقر عدالت , فقر حقوق, فقر ازادی, فقر دانایی و فقر فرهنگی را که موجب محرومیت اجتماعی[11] انسانها میگردد[12] را نیز در زمره ریشه کنی فقر بداند و بشناسد و از طرف دیگر حیطه ازادی را نیزدردایره ازادی بیان خلاصه نبیند که ازادی شهروندان در دسترسی به عدالت [13]و صدا[14] و فرصتهای برابر[15] را نیز پاس بدارد و در راه نجات کشور ازبیعدالتی و بسط ازادیهای مشروع فردی- اجتماعی و ملی به مردی و اخلاق بکوشد.
نکته جالب انکه مطالعات اخیر در حوزه برنامه ریزی توسعه سیاستگزاران و دولتها را از تکیه صرف بر شاخصهای اقتصادی سنتی و تک بعدی چون میانگین ها و متوسط نرخ درامد سرانه بر حسب درامد ناخالص ملی در سیاستگزاری توسعه برحذر میدارد و در قدم اول وارد کردن سیاستهای ضد تبعیض و محرومیت زدایی و بهره وری از منابع را لازم دانسته و در نهایت اثر مولفه های اجتماعی فرهنگی و سیاسی از جمله مشارکت بهتر و وسیعتر مردم در حیات سیاسی کشور و داشتن دولتی کارامد و انسانی را در سرنوشت برنامه های توسعه غیر قابل چشم پوشی میداند[16]. رویکرد ا خیر سازمانهای بین المللی - که اغلب با فاصله زمانی رویکرد کارشناسان ملی برنامه ریزی در کشورهای فقیر را شکل میدهد - در توجه و تاکید براثر متغیر های تعیین کننده اجتماعی[17] در توسعه سلامت , اموزش ورفاه اجتماعی در همین راستا قابل ارزیابی است.
در پایان اجازه میخواهم تاکید کنم که امروزانتخاب موسوی به عنوان رئیس جمهور میتواند پنجره فرصتی را در مقابل چشمان نخبگان و مردم وحتی دنیای منتظر بگشاید که اگر این فرصت خوب درک و برنامه ریزی و مدیریت شود میتواند همزمان موجب گشوده شدن فرصتهایی بی بدیل در حوزه روابط بین الملل به روی ایران باشد. ریاست جمهوری میر حسین موسوی با بخدمت گرفتن تجربه سترگ سی ساله گذشته مدیریت کشوربه همراه همه کامکاری ها و ناکامی های ان و با تکیه بر خرد جمعی میتواند یکبار دیگرقسمتی ازپنجره فرصت بزرگی را که انقلاب به هزینه زیاد , و با ایجاد نوعی مکانیسم نقطه گذاری تعادل قبلی[18] , توانسته بود باز کند را مجددا باز نماید و نقش عنصر"عقل و تدبیر و جامع نگری و کفایت " رادر حوزه مدیریت عمومی کشورپر رنگترنماید البته اگر بتواند از دامهای فرا راه که نتیجه فقر و فساد و رانت و بی عدالتی و تضاد نامتوازن از طرفی و صف وانتظارات گروههای فشار و منافع قدیم و جدید از طرف دیگر است بدرایت و بدون تعارفات معمول گرفتار کننده بگذرد. البته کار سختی است که انجام ان نیازمند داشتن فلسفه سیاسی شفاف و معقول و برنامه ای علمی و عملی برای حوزه های توسعه ای کشور و دروازه هایی گشوده به روی همه احاد ملت است. امروز ایران نیازمند دولت اشتی ملی است با سیاست هایی که قوام از اعتدال و دانش یافته و با پرهیز از خودی و غیرخودی دیدن قاطبه ملت[19] موجب ایجاد مشارکت اجتماعی اثر بخش و وسیع در ابعاد ملی از جمله مشارکت نخبگان درسیاستگزاری و هدایت توسعه کشور با نهادینه کردن یک سیستم اجماع[20] گردد.
اگر چه ظرفیت ایجادچنین دولتی بدوش همه ملت خواهد بود اما پاسخگویی ان با سیاستمدارانی خواهد بود که با ایجاد موازنه مناسب بین مسئولیت- اختیار و پاسخگویی سبد اعتماد و رای ملت را بدوش خواهند کشید. برای ایجاد چنین دولتی عزم ملی لازم است و برای ایجاد چنین عزمی میبایست به ایجاد و افزایش اعتماد ملی[21] همت گماشت و مردم را از روزهای اول در تدبیر و مدیریت انتخابات و دولت بصورت خودجوش ولی سازماندهی شده مشارکت داد تا بتوان قدم در راه ایجاد نوعی حاکمیت مشارکتی[22] که با حکومت عوامانه عوامگرایانه پوپولیستی تفاوت ماهوی دارد گذاشت .در این راستا می بایست استراتزی های تغییر قدم به قدم رابا تفهیم افکار عمومی و گروههای مرجع در راستای ایجاد اجماع بیشتر و تضاد کمتربکار بست و به این نکته کلیدی توجه کرد که یافتن نقطه ارتباط دینامیک سنت و تغییر از اولویت اساسی در سیاست گزاری تحول و توسعه قرار دارد و اگر چه " اقدام در ایجاد تحول و تغییربدون توجه به سنت های رایج و احساسات و رفتار مردم میتواند منجر به شکست گردد ولی باید به این نکته دقت کرد که سازگاری تمام عیار با محیط نیز به معنی انصراف از ایجاد تحول و دگرگونی است[23]. و البته این نکته باریکی است که دقت در تلفیق عاقلانه و عالمانه و متعهدانه اصول زیست مسلمانی با پرنسیب های زندگی در جهان حاضر راگریز ناپذیر میکند و گرنه شرایط اویزان امروز جامعه ما که پای در سنتها و سردر تجدد دارد ادامه خواهد داشت و زمان حیاتی لازم برای توسعه درنوسان پاندولی بین پاره فرهنگهای سنت و تجدد در کشور پیش از پیش از دست خواهد رفت. در پایان امیدوارم که امدن موسوی فرصت باز کردن پنجره ای را بدهد که حاصل ان ارائه سیاستهایی برمبنای عقل و تدبیر و شواهد و در راستای حفظ و ارتقائ منافع ملی مردم ایران و توسعه ایران عزیز باشد.
References
Baldock, J., N. P. Manning, et al. (2007). Social policy. Oxford, Oxford University Press.
Caiden, N. and A. B. Wildavsky (1980). Planning and budgeting in poor countries. New York, Transaction Publishers,U.S.;.
John, P. (2000). Analysing public policy. London, Continuum.
Kingdon, J. W. (2003). Agendas, alternatives, and public policies. New York ; London, Longman.
Wildavsky, A. B. and N. Caiden (2001). The new politics of the budgetary process. New York, London, Addison Wesley/Longman.
[1] Public Policy
[2] Policy Window
[3] Kingdon 2003
[4] ‘the policy window is open for only a while, and then it closes’ (p.94). ...the windows often close as rapidly as they open’ (p.174).
[5]John 2000)
[6] Primary health care (PHC)
[7] Functional legitimacy
[8] Excellent medicine
[9]اصولا هیچ گاه در ایران احزاب و گروههای سیاسی دارای پلت فورم برای کشور داری و اداره و توسعه کشور نبوده اند و متاسفانه هنوز هم این ضعف ملی جبران نشده یا فضای جبران ان ایجاد نشده است.
[10] مراجعه به اسیب شناسی جریان اصلاحات: سرمایه اجتماعی و تضاد غیر متوازن –از اینجانب- روزنامه شرق تاریخ1384. 05 .06
[11]Social exclusion
[12] Baldock, Manning et al. 2007
[13] Social justice
[14] Voice ability
[15] Equal opportunity
[16] Caiden and Wildavsky 1980; Wildavsky and Caiden 2001
[17] Social determinants
[18] Punctuated Equilibrium
[19] Dividing the society
[20] Consensus system
[21] Trust building
[22] Participatory governance
[23] Caiden and Wildavsky 1980, p. 25
یکی دیگر از مثالهایی که میتواند اهمیت استفاده از پنجره فرصت یا پنجره سیاست را نشان دهد موقعیت ایران در بعد از بازپس گیری خرمشهراز متجاوزین درجنگ ایران و عراق بود. چدا از مباحث ارزشی و کارشناسی پیرامون موضوع تاکید این مثال تنها معطوف به پنجره فرصتی است که بازپس گیری خرمشهر برای نظام سیاسی ایران ایجاد کرد. نحوه مواجهه با این پنچره سیاست / فرصت توسط سیاستمداران و فرماندهان صاحب رای بود که منجر به دست اوردها و پیامدهای بعدی گردید.
پنجره فرصت دیگری که بالقوه میتوانست دست اوردهای زیادی را برای نظام سیاسی ایران در حوزه توسعه ملی وروابط بین الملل ایجاد کند ریاست جمهوری اقای خاتمی بود ولی وقتی این پنجره باز شد اصلاح طلبان که امکان چنین پیروزی را حداقل در چنان مدت کوتاهی متصور نمیدیدند در شوک پیروزی فرو رفته بودند و در عالم تئوری و عمل سیاست های پخته مهندسی شده ای برای عبور از این پنجره سیاست وجود نداشت . انچه در طی ماههای بعد قابلیت ارائه یافت تنها پیش-سیاستهای اولیه اندکی در حوزه روابط بین الملل بود که نه نتیجه کار کارشناسی تیم روابط بین الملل ریئس جمهورمحسوب میگردید و نه نتیجه و حاصل کار کارشناسی حزبی که بصورت پلت فورم اماده شده باشد.[9] بلکه انچه موجود بود در واقع مجموعه ای ازمفاهیم فاخرو ارزشمندی بود که توسط گفتمان شخصی خود اقای خاتمی تحت عنوان گفتگوی تمدنها و حاشیه های پیرامون ان در حال ایجادبود. شاید تنها پیش سیاست هایی که در زمان انتخاب اقای خاتمی در دست زعمای اصلاح طلب موجود بودکه قابلیت ورود به فرایند سیاست گزاری رامیتوانست داشته باشد نتایج حاصل از مطالعات در مرکز مطالعات استراتزیک ریاست جمهوری در دوره اقای هاشمی بود. ولی متاسفانه هر دو دسته از این مفاهیم یا در چرخه انتخاب غیرطبیعی سیاستگزاری رسمی تحت تاثیر متغیر های غیر رسمی از گردونه انتخاب سیاست خارج شدند یا موقعی شکل سیاست بخودگرفتند که از پنجره فرصت خاتمی بدلایل داخل و خارج گفتمانی جز سایه ای کمرنگ چیزی باقی نمانده بود و لذا سیاست هایی هم اگر حاصل امد اکثرا امکان حضور در دستور کارو اجرایی شدن را نیافتند[10].
با این اشاره کوتاه باید نتیچه گرفت که از طرفی سیاستمداران , سیاستگزاران و مدیران ارشد کشور نیازمند شناخت ماهیت و مکانیزم کارپنجره سیاست و متغیرهای موثر در انند .عوامل و متغیر های متعددی که از منشا زمینه ای متفاوت سیاسی, اجتماعی, اقتصادی ,علمی ,فرهنگی , نظامی و بین الملل نشات میگیرند میتوانند در باز شدن و بسته شدن پنجره سیاست نقشی به فراخور بازی کنند. از طرف دیگر کشور نیازمند داشتن احزاب و نهاد های مدنی واقعی با ایدئولوزی های سیاسی شفاف و اعلام شده است تا امکان تعمیق در مفاهیم کشور داری و تجربه عملی سیاست سازی برای مردم و سیاستگزاری برای نخبگان فراهم گردد و مانیفست ها و پلت فور مها و سیاست های قابل فهم با قابلیت عملی شدن و ارزیابی شدن درسوپ سیاست و در برابر رای مردم گذاشته شود تا در صورت پیروزی پیش - سیاست های اماده ای برای ورود به مراحل نهادی فرایند سیاستگزاری و عبور به موقع از پنجره فرصت فراهم گردد.
امدن امروز میرحسین موسوی میتواند پنجره فرصت جدیدی باشد برای عبور سیاستهای مدبرانه ای که ارتقای عدالت و انتظام حقوق شهروندی را توامان با ایجاد بستری از امید و اعتماد ملی هدف گرفته باشد. مانیفست زیست مسلمانی ایشان میتواند سند بالا دست - اگر چه اولیه ای - برای بیدار کردن همت ملی درساختن پلات فورمهای توسعه ای در کشور باشد که اولین اثر ان کاهش ضریب بی ثباتی پنهان در فرایند توسعه کشور است. امدن میرحسین فرصتی است در ایجاد دولتی که اگر چه انتظار میرود همه منابع را در ریشه کنی فقر اقتصادی بسیج کند لاکن امید میرود تا تعریف فقر را تنها در فقر اقتصادی خلاصه نکند بلکه ریشه کنی فقر عدالت , فقر حقوق, فقر ازادی, فقر دانایی و فقر فرهنگی را که موجب محرومیت اجتماعی[11] انسانها میگردد[12] را نیز در زمره ریشه کنی فقر بداند و بشناسد و از طرف دیگر حیطه ازادی را نیزدردایره ازادی بیان خلاصه نبیند که ازادی شهروندان در دسترسی به عدالت [13]و صدا[14] و فرصتهای برابر[15] را نیز پاس بدارد و در راه نجات کشور ازبیعدالتی و بسط ازادیهای مشروع فردی- اجتماعی و ملی به مردی و اخلاق بکوشد.
نکته جالب انکه مطالعات اخیر در حوزه برنامه ریزی توسعه سیاستگزاران و دولتها را از تکیه صرف بر شاخصهای اقتصادی سنتی و تک بعدی چون میانگین ها و متوسط نرخ درامد سرانه بر حسب درامد ناخالص ملی در سیاستگزاری توسعه برحذر میدارد و در قدم اول وارد کردن سیاستهای ضد تبعیض و محرومیت زدایی و بهره وری از منابع را لازم دانسته و در نهایت اثر مولفه های اجتماعی فرهنگی و سیاسی از جمله مشارکت بهتر و وسیعتر مردم در حیات سیاسی کشور و داشتن دولتی کارامد و انسانی را در سرنوشت برنامه های توسعه غیر قابل چشم پوشی میداند[16]. رویکرد ا خیر سازمانهای بین المللی - که اغلب با فاصله زمانی رویکرد کارشناسان ملی برنامه ریزی در کشورهای فقیر را شکل میدهد - در توجه و تاکید براثر متغیر های تعیین کننده اجتماعی[17] در توسعه سلامت , اموزش ورفاه اجتماعی در همین راستا قابل ارزیابی است.
در پایان اجازه میخواهم تاکید کنم که امروزانتخاب موسوی به عنوان رئیس جمهور میتواند پنجره فرصتی را در مقابل چشمان نخبگان و مردم وحتی دنیای منتظر بگشاید که اگر این فرصت خوب درک و برنامه ریزی و مدیریت شود میتواند همزمان موجب گشوده شدن فرصتهایی بی بدیل در حوزه روابط بین الملل به روی ایران باشد. ریاست جمهوری میر حسین موسوی با بخدمت گرفتن تجربه سترگ سی ساله گذشته مدیریت کشوربه همراه همه کامکاری ها و ناکامی های ان و با تکیه بر خرد جمعی میتواند یکبار دیگرقسمتی ازپنجره فرصت بزرگی را که انقلاب به هزینه زیاد , و با ایجاد نوعی مکانیسم نقطه گذاری تعادل قبلی[18] , توانسته بود باز کند را مجددا باز نماید و نقش عنصر"عقل و تدبیر و جامع نگری و کفایت " رادر حوزه مدیریت عمومی کشورپر رنگترنماید البته اگر بتواند از دامهای فرا راه که نتیجه فقر و فساد و رانت و بی عدالتی و تضاد نامتوازن از طرفی و صف وانتظارات گروههای فشار و منافع قدیم و جدید از طرف دیگر است بدرایت و بدون تعارفات معمول گرفتار کننده بگذرد. البته کار سختی است که انجام ان نیازمند داشتن فلسفه سیاسی شفاف و معقول و برنامه ای علمی و عملی برای حوزه های توسعه ای کشور و دروازه هایی گشوده به روی همه احاد ملت است. امروز ایران نیازمند دولت اشتی ملی است با سیاست هایی که قوام از اعتدال و دانش یافته و با پرهیز از خودی و غیرخودی دیدن قاطبه ملت[19] موجب ایجاد مشارکت اجتماعی اثر بخش و وسیع در ابعاد ملی از جمله مشارکت نخبگان درسیاستگزاری و هدایت توسعه کشور با نهادینه کردن یک سیستم اجماع[20] گردد.
اگر چه ظرفیت ایجادچنین دولتی بدوش همه ملت خواهد بود اما پاسخگویی ان با سیاستمدارانی خواهد بود که با ایجاد موازنه مناسب بین مسئولیت- اختیار و پاسخگویی سبد اعتماد و رای ملت را بدوش خواهند کشید. برای ایجاد چنین دولتی عزم ملی لازم است و برای ایجاد چنین عزمی میبایست به ایجاد و افزایش اعتماد ملی[21] همت گماشت و مردم را از روزهای اول در تدبیر و مدیریت انتخابات و دولت بصورت خودجوش ولی سازماندهی شده مشارکت داد تا بتوان قدم در راه ایجاد نوعی حاکمیت مشارکتی[22] که با حکومت عوامانه عوامگرایانه پوپولیستی تفاوت ماهوی دارد گذاشت .در این راستا می بایست استراتزی های تغییر قدم به قدم رابا تفهیم افکار عمومی و گروههای مرجع در راستای ایجاد اجماع بیشتر و تضاد کمتربکار بست و به این نکته کلیدی توجه کرد که یافتن نقطه ارتباط دینامیک سنت و تغییر از اولویت اساسی در سیاست گزاری تحول و توسعه قرار دارد و اگر چه " اقدام در ایجاد تحول و تغییربدون توجه به سنت های رایج و احساسات و رفتار مردم میتواند منجر به شکست گردد ولی باید به این نکته دقت کرد که سازگاری تمام عیار با محیط نیز به معنی انصراف از ایجاد تحول و دگرگونی است[23]. و البته این نکته باریکی است که دقت در تلفیق عاقلانه و عالمانه و متعهدانه اصول زیست مسلمانی با پرنسیب های زندگی در جهان حاضر راگریز ناپذیر میکند و گرنه شرایط اویزان امروز جامعه ما که پای در سنتها و سردر تجدد دارد ادامه خواهد داشت و زمان حیاتی لازم برای توسعه درنوسان پاندولی بین پاره فرهنگهای سنت و تجدد در کشور پیش از پیش از دست خواهد رفت. در پایان امیدوارم که امدن موسوی فرصت باز کردن پنجره ای را بدهد که حاصل ان ارائه سیاستهایی برمبنای عقل و تدبیر و شواهد و در راستای حفظ و ارتقائ منافع ملی مردم ایران و توسعه ایران عزیز باشد.
References
Baldock, J., N. P. Manning, et al. (2007). Social policy. Oxford, Oxford University Press.
Caiden, N. and A. B. Wildavsky (1980). Planning and budgeting in poor countries. New York, Transaction Publishers,U.S.;.
John, P. (2000). Analysing public policy. London, Continuum.
Kingdon, J. W. (2003). Agendas, alternatives, and public policies. New York ; London, Longman.
Wildavsky, A. B. and N. Caiden (2001). The new politics of the budgetary process. New York, London, Addison Wesley/Longman.
[1] Public Policy
[2] Policy Window
[3] Kingdon 2003
[4] ‘the policy window is open for only a while, and then it closes’ (p.94). ...the windows often close as rapidly as they open’ (p.174).
[5]John 2000)
[6] Primary health care (PHC)
[7] Functional legitimacy
[8] Excellent medicine
[9]اصولا هیچ گاه در ایران احزاب و گروههای سیاسی دارای پلت فورم برای کشور داری و اداره و توسعه کشور نبوده اند و متاسفانه هنوز هم این ضعف ملی جبران نشده یا فضای جبران ان ایجاد نشده است.
[10] مراجعه به اسیب شناسی جریان اصلاحات: سرمایه اجتماعی و تضاد غیر متوازن –از اینجانب- روزنامه شرق تاریخ1384. 05 .06
[11]Social exclusion
[12] Baldock, Manning et al. 2007
[13] Social justice
[14] Voice ability
[15] Equal opportunity
[16] Caiden and Wildavsky 1980; Wildavsky and Caiden 2001
[17] Social determinants
[18] Punctuated Equilibrium
[19] Dividing the society
[20] Consensus system
[21] Trust building
[22] Participatory governance
[23] Caiden and Wildavsky 1980, p. 25
posted by Hamid Bohloli @ 4:17 PM
0 Comments:
Post a Comment
<< Home